Pole elektromagnetyczne (PEM) jest nieodłącznym elementem natury i towarzyszy człowiekowi od zawsze. Do końca dziewiętnastego wieku głównymi źródłami pól były pola pochodzenia ziemskiego i pozaziemskiego. Wytworzenie przez człowieka energii elektrycznej i jej praktyczne wykorzystanie spowodowało, iż obecnie mamy do czynienia z olbrzymią ilością źródeł PEM o zróżnicowanych właściwościach. Potencjalnie szkodliwy wpływ pola elektromagnetycznego, pochodzącego od sztucznych źródeł, na organizm człowieka jest przedmiotem badań placówek naukowych. Na następnych stronach omówimy podstawowe źródła PEM, miejsca ich występowania i typowe wartości pola elektrycznego i magnetycznego dla tych źródeł.
Naturalne źródła pola elektromagnetycznego
Człowiek i inne organizmy żywe, miał zawsze do czynienia z otaczającym go polem elektromagnetycznym. Pole pochodzenia ziemskiego to głównie naturalne stałe pole elektryczne i magnetyczne Ziemi. Pole elektryczne wynika ze zgromadzonego ujemnego ładunku na jej powierzchni. Dodatni ładunek jest skutkiem jonizacji górnych warstw atmosfery. Wartości tego pola elektrycznego zmieniają się z wysokością nad powierzchnią i mają wartości kilku do kilkudziesięciu V/m. O obecności pola magnetycznego możemy się łatwo przekonać używając zwykłego kompasu. Jego wartość uzależniona jest od położenia geograficznego. W Polsce osiąga wartość kilkudziesięciu mikrotesli.
Innym naturalnym źródłem sąwyładowania atmosferyczne. Wartości pola elektrycznego mogą być znaczne. Skutki tego pola są nam doskonale znane.
Warto również zapamiętać ( szczególnie przy wykonywaniu pomiarów), że organizm człowieka także jest źródłem pola elektromagnetycznego.
Źródła pozaziemskie to głównie oddziaływanie Słońca, ale również innych planet i naszego Księżyca. Najczęściej spotykamy się z opisem tego typu zjawisk, gdy czytamy o wybuchach na Słońcu, burzach magnetycznych.
Nie należy zapominać o jeszcze jednym często towarzyszącym nam polu elektrostatycznym. O jego istnieniu przekonujemy się często w określonych warunkach pogodowych.
Sztuczne źródła pola elektromagnetycznego
Pierwszym istotnym działaniem człowieka, mającym wpływ na pojawienie się sztucznych źródeł promieniowania było, wynalezienie sposobu generowania elektryczności. Przesyłanie energii elektrycznej, opracowanie urządzeń wykorzystujących energię elektryczną, spowodowało gwałtowny przyrost źródeł pola elektromagnetycznego.
Wykorzystanie właściwości pola elektromagnetycznego w dziedzinie łączności bezprzewodowej, rozpoczęcie transmisji radiowych i telewizyjnych to następny istotny wzrost ilości i różnorodności źródeł PEM.
Rozwój technik informatycznych spowodował kolejny przełom. Powstaje bardzo dużo urządzeń codziennego użytku, w stosunkowo niskich cenach. Urządzenia są dostępne dla dużej liczby klientów. Urządzenia wymagają zasilania energią elektryczną. Najczęściej posiadają możliwość bezprzewodowego przesyłania informacji (komórki, rutery, piloty zdalnego sterowania). Są źródłami PEM, często o bardzo złożonych właściwościach.
Naturalne środowisko człowieka, w ostatnich 150 latach zostało znacznie ,,wzbogacone’’ o olbrzymią ilość nienaturalnych, sztucznych źródeł pola elektromagnetycznego. Oczywiście twórcą tych źródeł jest sam człowiek. Umiejętne korzystanie z urządzeń, będących jednocześnie często źródłem stosunkowo dużych wartości pól, wymaga też pewnej minimalnej wiedzy o ich właściwościach, zagrożeniach i skutkach. Uwaga ta nie dotyczy profesjonalistów, a zwykłych użytkowników urządzeń tutaj.